Anı Yakalarken Anı Kaçırmak

Tüm iş dünyası deneyim ekonomisi üzerinden işlemeye başladı. Yapılan her satış, verilen her ürün veya hizmet bir deneyim içeriyor. İçermiyorsa da çok fazla ayakta kalmak mümkün gözükmüyor. Deneyim başlıyor ve bitiyor. Doğası gereği böyle olmak zorunda; dolayısıyla deneyim varsa, zaman kavramı otomatik olarak devreye giriyor. Yaşanan deneyim paylaşılıyor, bazen anında bazen de sonra... Hatta bazen yıllar sonra. Sosyal medyanın bize sağladığı muazzam beceri ile gerçek zamanlı veya banttan video yayınlayabiliyor, fotoğraf halinde paylaşabiliyoruz. Fotoğrafı da süsleyerek mevcut deneyime ilave değer de yaratabiliyoruz.

Her şey harika, oysa arka planda işlev gören bilinçaltımız, bizi bir kısır döngüye sokuyor. Deneyim olumluysa, zihin yeniden arzulamaya başlıyor. Olumsuz ise kaçınmaya çalışıyor. Zihnimiz yüz binlerce yıldır böyle çalışıyor. Ancak hiç zaman deneyim hayatımıza bu denli girmemişti ve bu kadar kolay ve bu kadar etkili bir yolla paylaşılmıyordu. Deneyim zamanı içeriyor, tıpkı düşünce gibi. Bir yemeğin tadını yaşamak, yemekle bir olmak yerine o yemeğin fotoğrafları çekiliyor, filtreden geçiriliyor ve hop bir sürü insanın ekranına düşüyor. Sanki her gün harika bir yemek yeniyor, harika bir yere gidiliyor, veya farklı bir aktivite yapılıyormuş gibi bir izlenim oluşuyor. Bu da yetmiyor; kim beğendi, kaç kişi beğendi, kim gördü ve görmesine rağmen beğenmediye kadar gidiyor iş. Hatta daha detaylı raporlar veren programlar bile var piyasada...

“Paylaşıyorum öyleyse varım” diyen bu fenomen insanlığı yakalamış durumda. Dervişlik yolunda ölmesi gereken ben (sahte kişilik), selfie ile daha da güçleniyor. Zihin kendini bedeni ile, yaşama tarzı ile, yarattığı filtrelerden geçmiş bir imaj ile tanımlıyor. Bu son derece büyük bir tehlike: (1) Düşünceye ve zamana bağlı bu kavram bizi geçmişte veya gelecek hülyasında tutuyor. Anı yaşamayan insan hayatı da kaçırmış oluyor. (2) Dopamin ile güdülen ve ödüllendirilen zihin, ulaştığı zafere hemen alışıyor ve daha fazlasını arzuluyor. Aldığınız ilacın sizi artık kesmemesi gibi, dozajın artması gerekiyor. Devamlı çaba kronik mutsuzluğa yol açarken, sağlığımız da elden gidiyor.

Bunu aşmak ancak dönüşüm ekonomisi ile mümkün. Kişi –zamandan bağımsız- olarak dönüştüğünde kalıcı bir huzura sahip olmaya başlıyor. Mutluluk demek yanlış olur, lakin hayatta tatlı ve acı yönler her zaman olacaktır. Bizler ikisini de saygıyla karşılamazsak sakındığımız bizi takip edecektir. Oysa kişi idrak ettiğinde artık anlayışı kalıcı olarak değişir. Bunun için bir zaman gerekmez. Meyve ağaçta olgunlaşır ve bir anda dalından kopar. Evet, olgunlaşma için bir zaman gerekiyormuş gibi gözükebilir ancak kopuş sadece bir anda olur.

Dönüşüm ancak farkındalıkla olur. Bu kavram içselleştirilmelidir. Ezbere söylenen kelimeler anlatmak istediği kavramların kendisi değildir. Ağızlara sakız olan kelimeler sadece yüzeyde bir değişim oluşturur. Dönüşüm değil. Neyin farkına varacağız? En temel soru içtenlikle tekrar tekrar sorulmalı: “Ben neyim? Ben Kimin?” İşin ironik tarafı bu soruların cevaplarına olumsuz sorularla ile varılması. Ne ve kim olmadığımızın farkına varırsan, en sonunda elimizden özümüz kalır. “İlim bilmek kendin bilmektir” diyen Yunus Emre’nin verdiği mesaj budur.

Bedenin hayatta kalmak için geliştirdiği taktiklerden en önemlisi bir kişilik yaratmaktır. Bir kısmı genlerle atalarımızdan gelen, bir kısmı da yaşadıklarımızla şekillenen kişilik özelliklerimizle özdeşleşmek sağlam ve sinsi bir yanılsamadır. Oysa bu kişilik özellikleri an ve an değişen maskelerdir. Taptuk Emre “Hiç uzağa bakma, bir insana baktın mı tüm insanlığı görürsün. Her insanda insanlığın tüm halleri vardır”demiştir. Tüm bu maskelerin ötesine geçildiğinde insanlığın tüm halleri gelebilir, sorun yoktur. Gelen gider. Hiç bir şey kalıcı bir kişilik özelliği değildir. Biz bilinçli bir şekilde sahiplenip beslemiyorsak. Tüm bu çaba durduğunda zihin sakinleşir, an geri gelir. İşte o anda sadece yaşam vardır... Ne geçmiş ne de gelecek.